ปราสาทหินในประเทศไทย

ปราสาทนครหลวง  หรือ  พระนครหลวง  ตั้งอยู่หมู่ที่ 1 ตำบลนครหลวง อำเภอนครหลวง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ได้รับการขึ้นทะเบียนโบราณสถานและประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 ตอนที่ 75 วันที่ 8 มีนาคม 2478 ลักษณะของสถาปัตยกรรมเป็นองค์ปราสาท เป็นพุทธสถานจตุรมุขทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า มี 3 ชั้น ชั้นที่ 2 เป็นซุ้มระเบียงล้อมรอบ ชั้นบนมีมณฑปประดิษฐานพระพุทธบาทสี่รอย สร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง (ประมาณ พ.ศ. 2174) [1] ปราสาทนครหลวง เริ่มสร้างขึ้นในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง โดยทรงโปรดให้ช่างไปถ่ายแบบมาจากปราสาท เมืองพระนครหลวง  ประเทศกัมพูชา เพื่อเป็นที่พักร้อนก่อนที่จะเสด็จไปนมัสการรอยพระพุทธบาทจังหวัดสระบุรี ปราสาทนครหลวงสร้างไม่แล้วเสร็จในสมัยนั้น ต่อมาราวปี พ.ศ. 2352 ตาปะขาวปิ่น ได้สร้างวัดนครหลวงขึ้นโดยเอาปราสาทนครหลวง เข้าไปไว้ในเขตของวัดด้วย และมีการสร้างพระพุทธบาทสี่รอย ประดิษฐานไว้บนลานชั้นบนของปราสาท จากการดำเนินงานทางโบราณคดี ได้พบว่าวัตถุประสงค์แรกเริ่มของการสร้างปราสาท เป็นการสร้างเพื่อให้เป็นศาสนสถานในพระพุทธศาสนา มิใช่ที่ประทับระหว่างทางในการเสด็จไปนมัสการพระพุ...

      ปราสาทหนองหงส์ ปราสาทหนองหงส์ อยู่ทางด้านซ้ายของแนวสันเขื่อนลำนางรอง ห่างจากตัวเขื่อนประมาณ 500 เมตร เป็นโบราณสถานขนาดเล็กประกอบด้วยปรางค์ 3 องค์ ก่อด้วยอิฐ ตั้งบนฐานก่อด้วยศิลาแลงต่อเนื่องเป็นฐานเดียวกัน หันหน้าไปทางทิศตะวันออกมีประตูเข้า-ออกทางด้านหน้าอีก 3 ด้าน เป็นประตูหลอก ปรางค์ทั้งสามมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุมไม้สิบสอง องค์กลางขนาดใหญ่กว่าสององค์ที่ขนาบข้าง แต่เดิมเคยมีทับหลังประดับจำหลักลายอย่างสวยงาม คือ องค์ทิศเหนือสลักเป็นรูปพระนารายณ์ทรงครุฑเหนือหน้ากาล ซึ่งมือยึดท่อนพวงมาลัยแวดล้อมด้วยลายพันธุ์พฤกษา อีก 2 องค์ที่เหลือ คือ องค์กลางและองค์ด้านทิศใต้ก็มีลักษณะคล้ายกันต่างกันที่ภาพตรงกลาง คือ ทับหลังปรางค์องค์กลางสลักเป็นรูปพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ องค์ทิศใต้เป็นรูปพระอิศวรทรงโค ด้านหน้าของปรางค์องค์กลาง มีทางเดินยื่นยาวออกไป มีบันไดทางด้านหน้าและด้านข้างทั้งสอง นอกจากนี้ยังมีวิหารหรือบรรณาลัยอีก 1 หลัง ก่อด้วยศิลาแลงหันหน้าเข้าหาปรางค์องค์ทิศใต้ อาคารทั้งหมดล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลง มีซุ้มประตูด้านหน้าและด้านหลัง มีคูน้ำรูปตัวยู (U) ...

ปราสาทช่างปี เมื่อเวลา 09.39 น. วันนี้ ( 15 ส.ค.) ที่บริเวณปราสาทช่างปี หมู่ 1ต.ช่างปี่ อ.ศีขรภูมิ จ.สุรินทร์ ชาวบ้าน ต.ช่างปี นำโดยนายชัยณรงค์ ทองหล่อ ผู้ใหญ่บ้านหมู่1 ร่วมกันนิมนต์พระสงฆ์9 รูป ทำพิธีสวดอัญเชิญเทพเจ้าเพื่อขอขมาต่อเทพผู้รักษาปราสาทหินช่างปี่ เพื่อมิให้ออกมาทำร้ายชาวบ้านอีก  เนื่องจากก่อนหน้านี้ ผู้สื่อข่าวได้รับรายงานว่าชาวบ้านหลายหมู่บ้าน ในต.ช่างปี่ต่างหวาดผวา ข่าวลือเกี่ยวกับ ภูติองครักษ์ประจำปราสาทช่างปี่ ตามทวงเอาชีวิตคน เพื่อเซ่นสังเวยองค์ปราสาท โทษฐานที่มีคนนำวัตถุโบราณที่ขุดได้จากตัวปราสาทไปเป็นสมบัติส่วนตัว ทำให้มีผู้คนล้มตายจำนวนมาก ทั้งพระภิกษุและฆราวาส  เชื่อว่าเหตุอาถรรพ์ที่เกิด มาครูในโรงเรียนแห่งหนึ่งในพื้นที่ ได้นำเอาหินศิลาแลงที่ตกหล่นรอบปราสาทไปแสดงให้เด็กนักเรียนชมจนเกิดเหตุเพลิงไหม้โรงเรียนเสียหายทั้งหลังจากนั้นจึงมีผู้คนล้มตายจำนวนมาก พระสมุห์ศรณรินทร์ ธัมมเมธี เจ้าอาวาสวัดช่างปี่ กล่าวว่าเป็นความเชื่อของชาวบ้านที่เห็นว่ามีเหตุมีผลมาหักล้างกันน่าเชื่อถือได้เพราะก่อนนั้นที่นี่ก็สงบสุขมาตลอดไม่เคยมีเหตุเภทภัยอันตราย ส่วนข้อเ...

ปราสาทหนองตาดสี(ตาดำ)  เส้นทางสู่ปราสาทหนองตาสี เป็นทางลูกรังครับไปลำบากมากไม่มีป้ายบอก สถานที่ตั้งอยู่นอกหมู่บ้าน ม.4 บ้านโนนสมบูรณ์ ตำบลไทยเจริญ   อำเภอปะคำ ปราสาทหนองตาสีมีสภาพที่พังทลายยังไม่ได้รับการบูรณะจากกรมศิลปากร ปรางค์สร้างด้วยศิลาแลง ในอดีตเป็นศาสนสถาน ปัจจุบันเป็นแหล่งโบราณสถาน ปรางค์ประธานก่อด้วยศิลาแลงแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสย่อมุม ฐานมีขนาด 3*3 ม. ประตูมี3 ด้าน เป็นประตูหลอก กรอบประตูเป็นหินทราย กำแพงแก้วก่อด้วยศิลาแลงมีขนาด 19*22 ม. ซุ้มประตูอยู่ด้านทิศตะวันออก จากการสำรวจโดยกรมศิลปากรพบชิ้นส่วนทับหลังจำหลักภาพบุคคลยืนลักษณะการนุ่งผ้า คล้ายกับประติมากรรมหินทรายรูปบุคคลยืนที่พบที่ปราสาทหินบ้านถนนหัก อ.โชคชัย จ.นครราชสีมา อยู่ ในเขตบ้านโนนสมบูรณ์ ต.ไทยเจริญ อ.ปะคำ  สิ่งก่อสร้างของปราสาทแห่งนี้ประกอบด้วย ปรางค์ประธานก่อศิลาแลง  เสากรอบประตูเป็นหินทราย  หันหน้าไปทางทิศตะวันออก  ยอดพังทลายลงเหลือเพียงส่วนล่าง  มีซุ้มประตูทางเข้าด้านตะวันออก  ด้านอื่นๆ เป็นประตูหลอก  สลักลวดลายงดงามอยู่ในวงล้อมของกำแพงศิลาแลง  ...

ปราสาทสด็กก๊อกธม โบราณสถานที่ใหญ่และสำคัญของจังหวัดสระแก้วแห่งนี้ ตั้งอยู่ที่บ้าน หนองเสม็ด ตำบลโคกสูง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 14   เพื่อใช้ประดิษฐานรูปเคารพ และใช้ประกอบพิธีกรรมตามคติความเชื่อถือ ในลัทธิศาสนาฮินดู   โบราณสถานประกอบด้วยองค์ปราสาท 3 หลัง หันหน้าไปทางทิศ  ตะวันออก มีคูน้ำล้อมรอบ 4 ด้าน มีกำแพงแก้ว ๒ ชั้น ชั้นนอกทำด้วย  ศิลาแลง ชั้นในทำด้วยหินทราย ตัวปราสาทก่อสร้างด้วยหินทราย    มีโคปุระหรือซุ้มประตูเหลืออยู่เพียงด้านทิศตะวันออก และทิศตะวันตก เท่านั้น ภายในระเบียงคดมีบรรณาลัยก่อด้วยหินทราย 2 หลัง อยู่หน้าปราสาท  หลังกลาง ซึ่งเป็นปรางค์ประธาน ปราสาทด้านซ้ายมือและปราสาท  องค์ประธาน อยู่ระหว่างการบูรณะโดยกรมศิลปากร ด้านนอกปราสาททางทิศตะวันออกมีสระน้ำขนาดใหญ่รูปสี่เหลี่ยม  มีถนนปูด้วยหินจากตัวปราสาทไปจนถึงสระน้ำตลอดแนว  มีการค้นพบศิลาจารึก 2 หลัก จารึกด้วยอักษรขอมโบราณเป็นหลักฐาน สำคัญที่บ่งบอกถึงอายุการสร้างปราสาทสด๊กก๊อกธม แห่งนี้  ตลอดจนบอกถึงวัตถุประสงค์ของการสร้างจารึกหลักที่ 2 นัยว่าเพื่อ เฉลิม...

ปราสาทเขาน้อย   ปราสาท หลังนี้เป็นศาสนสถานของศาสนาฮินดูแต่ยังไม่อาจระบุได้ว่าเป็นลัทธิใด  เป็นอาคารก่ออิฐไม่ผสมปูน 3 หลัง  พังทลายเหลือแต่ปรางค์องค์กลางกับเนินดินอีก 2 เนิน  พบโบราณวัตถุหลายชิ้นบริเวณบริเวณโบราณสถาน ได้แก่ ทับหลัง  ศิลปะเขมรแบบสมโบร์ไพรกุก (พุทธศตวรรษที่ 12-13) ติดอยู่เหนือกรอบประตูทางเข้าองค์กลาง  พบจารึก  อยู่บนแผ่นวงกบประตูปรางค์องค์กลาง ระบุมหาศักราช 559 ตรงกับ พ.ศ. 1180  นอกจากนี้เสาประดับกรอบประตูเป็นศิลปะเขมรแบบกุเลน (พุทธศตวรรษที่ 14-15)  ประติมากรรมรูปบุคคลมี 4 กร  แต่โบราณวัตถุเหล่านี้สูญหายและบางส่วนถูกย้ายไปเก็บรักษาจนหมดสิ้น  นอกจากนี้ยังพบทับหลัง4 ชิ้นที่ปราสาทองค์ทิศเหนือบริเวณหน้าซุ้มประตูเป็นศิลปะเขมรแบบต่าง ๆ  และพบโบราณวัตถุทำจากหินทรายจำนวนมาก  อาทิ ศิวลึงค์  ฐานรูปเคารพศิลาฤกษ์  ธรณีประตู  ประติมากรรมบุคคุล  ชิ้นส่วนประติมากรรม  หินลับ  เครื่องปั้นดินเผา  เครื่องเคลือบ เช่น หม้อ ไห จานมีเชิง  สังข์ดินเผา  เครื่องโลหะและชิ้นส่วน...

ปราสาทบ้านเบญจ์                                                      ปราสาทบ้านเบญจ์ ตั้งอยู่ที่บ้านหนองอ้ม ตำบลหนองอ้ม ปราสาทบ้านเบญจ์ เป็นศาสนสถานขอมขนาดย่อมประกอบด้วยปรางค์อิฐ ๓ หลัง ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงที่สร้างแยกกัน กรมศิลปากรได้ทำการขุดแต่งในปี พ.ศ. ๒๕๓๓ ได้พบทับหลังรูปเทพนพเคราะห์ หรือเทวดาประจำทิศทั้ง ๙ องค์ และรูปพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ จากลักษณะแผนผังทางสถาปัตยกรรม และภาพสลักบนทับหลังที่พบอาจกำหนดอายุ ปราสาทหลังนี้ได้ประมาณปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๕ ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ ๑๖ การเดินทาง ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ ๖๓ กิโลเมตร บนเส้นทางเดชอุดม-น้ำยืน ตามทางหลวงหมายเลข ๒๑๙๒ เลี้ยวเข้าทางหลวงหมายเลข ๒๒๑๔ ก่อนถึงอำเภอทุ่งศรีอุดม สถานที่ตั้ง:  ปราสาทบ้านเบญจ์ บ้านหนองอ้ม ตำบลหนองอ้ม อ.ทุ่งศรีอุดม จ.อุบลราชธานี                            

ปราสาทหินพนมวัน ปราสาทหินพนมวัน เป็นสถาปัตยกรรมในคติความเชื่อของเขมรโบราณ อยู่ห่างจากตัวเมืองโคราชไปตามเส้นทางถนนหลวงไปยังอำเภอพิมาย - ขอนแก่น ประมาณ  16   กิโลเมตร เมื่อติดแยกไฟแดงหนึ่งจะมีป้ายบอกทางเข้า ทางขวามือ มีลานอเนกประสงค์ขององค์กรปกครองท้องถิ่นเป็นจุดสังเกต เข้าไปอีกประมาณ  5  กิโลเมตร ก็จะมาสุดทางที่ตัวปราสาทหินพอดี         ปราสาทหินพนมวัน เป็นปราสาทหินที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ  5  ของประเทศไทย สร้างขึ้นครั้งแรกในราวพุทธศตวรรษที่  15  ในสมัยแกะแกร์ - บาแค็ง เป็นปรางค์  5  หลัง แล้วมาถูกสร้างทับในยุคใกล้เคียงกันอีก รวมเป็นอาคารอิฐทั้งหมด  10  หลัง        ทางด้านทิศตะวันออกมี  “ บาราย ”  หรือสระน้ำขนาดใหญ่ประจำชุมชน เรียกว่า " สระเพลง"    ซึ่งในปัจจุบันก็ยังคงใช้ประโยชน์ได้อยู่ครับ        ในเขตที่ดอนของเมือง เป็นที่ตั้งของชุมชนโบราณมาตั้งแต่สมัยก่อนประ...

ปราสาทจอมพระ ปราสาทจอมพระ ตั้ง อยู่หมู่ 4 ตำบลจอมพระ ห่างจากตัวเมืองสุรินทร์ประมาณ 26 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 214 (สายสุรินทร์-ร้อยเอ็ด) เข้าตัวอำเภอจอมพระ มีทางแยกขวามือเข้าวัดป่าปราสาทจอมพระอีก 1 กิโลเมตรปราสาทจอมพระมีลักษณะของสิ่งก่อสร้างที่เรียกว่า อโรคยศาล มีโครงสร้างที่ยังสมบูรณ์อยู่มาก อาคารต่าง ๆ ก่อด้วยศิลาแลงและใช้หินทรายประกอบ หันหน้าไปทางทิศตะวันออกมีส่วนประกอบหลัก 4 ส่วน ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะแบบอโรคยศาลดังที่พบในที่อื่น คือ ปรางค์ประธานรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสมีมุขหน้า บรรณาลัยหรืออาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าตั้งอยู่ทางด้านหน้า มีกำแพงล้อมรอบพร้อมซุ้มประตูรูปกากบาทและสระน้ำนอกกำแพง โบราณวัตถุสำคัญที่พบได้แก่ เศียรพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร 1 เศียร และรูปพระวัชรสัตว์ 1 องค์เช่นเดียวกัยที่พบที่อโรคยศาล ในอำเภอพิมายและที่พระปรางค์วัดกู่แก้ว จังหวัดขอนแก่น โบราณวัตถุเหล่านี้เป็นรูปเคารพในพุทธศาสนา ลัทธิมหายาน มีลักษณะตรงกับศิลปะขอมแบบบายน (ราว พ.ศ. 1720-1780) ซึ่งเป็นแบบศิลปะที่เจริญอยู่ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรขอ   6 ม.ค.ที่ผ่านมา ผู้สื่อข่าวรายงานว่า...

ปราสาทศีขรภูมิ ปราสาทศีขรภูมิเป็นหนึ่งในปราสาทที่มีความโดดเด่นด้านสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์แห่งหนึ่ง ในเส้นทางปราสาทหินของเราในทริปนี้ ด้วยว่า มีทับหลังที่กล่าวกันว่าสวยงามที่สุดในประเทศไทย และมีภาพของนางอัปสรแบบเดียวกับนครวัด เพียงแห่งเดียวในประเทศไทยพบเพียงที่เดียวคือ  ปราสาทศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์  ความน่าสนใจของปราสาทหินแห่งนี้ ก็คงอยู่ที่สถาปัตยกรรมแบบเขมร สันนิษฐานว่าสร้างราวพุทธศตวรรษที่ 17 ซึ่งนับว่าเป้นช่วงรุ่งเรืองของเขมรเลยทีเดียว เป็นศาสนสถานในลัทธิไศวนิกายครับ คือนับถือพระศิวะเป็นเทพสูงสุด  ปราสาทศีขรภูมิ มีอีกชื่อหนึ่งว่า ปราสาทระแงง แต่ที่สะดุดตาสงสัยมากกว่า คือ ชื่อปราสาทในปัจจุบันนั้นแหละครับ ว่าใช้คำว่า "ศีขรภูมิ" หรือ "ศรีขรภูมิ" จะศรี หรือ ศี เพราะว่าครั้งที่ผมไปถึงตัวปราสาทก็มีป้ายชื่อปราสาทปรากฏให้เห็นกันทั้งสองแบบ คำว่า "ศีขรภูมิ" เขียนตามชื่ออำเภอครับ ส่วน"ศรีขรภูมิ" ก็เห็นมีคนใช้กันมากเวลาพิมพ์ในอินเตอร์เนต  การมาเที่ยวของเราแน่นอนว่าสิ่งที่ต้องตามหาเป็นอย่างแรกคือ การได้เห็น นางอัปสรกับตาให้ได้ ว...

ปราสาทยายเหงา ปราสาทยายเหงา ตั้ง อยู่ที่บ้านภูมิโปน ตำบลดม อำเภอสังขะ การเดินทางจากจังหวัดสุรินทร์ ใช้ทางหลวงหมายเลข 2077 (สายสุรินทร์-สังขะ) ระยะทาง 49 กิโลเมตร จากแยกอำเภอสังขะเข้าทางหลวงหมายเลข 2124 (สังขะ-บัวเชด) ตรงต่อไปจนถึงบ้านภูมิโปนอีก 10 กิโลเมตร จะเห็นปราสาทอยู่ริมถนนด้านซ้ายมือ ปราสาทภูมิโปน ประกอบด้วยโบราณสถาน 4 หลัง คือ ปราสาทก่ออิฐ 3 หลัง และก่อศิลาแลง 1 หลัง มีอายุการก่อสร้างอย่างน้อยสองสมัย ปราสาทก่ออิฐหลังใหญ่และหลังทางทิศเหนือสุด นับเป็นปราสาทแบบศิลปะเขมรที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย คือราวพุทธศตวรรษที่ 13 ส่วนปราสาทอิฐหลังเล็กที่ตั้งตรงกลาง และปราสาทที่มีฐานศิลาแลงทางด้านทิศใต้ นั้นสร้างขึ้นในสมัยหลังปราสาทภูมิโปน คงสร้างขึ้นเพื่อเป็นศาสนสถานในศาสนา ฮินดูไศวนิกายเช่นเดียวกับศาสนสถานแห่งอื่นในรุ่นเดียวกัน แม้ไม่พบรูปเคารพซึ่งควรจะเป็นศิวลึงค์อยู่ภายในปรางค์ แต่ที่ปรางค์องค์ใหญ่ยังมี ท่อโสมสูตร คือ ท่อน้ำมนตร์ที่ต่อออกมาจากแท่นฐานรูปเครรพ ในห้องกลางติดอยู่ที่ผนังในระดับ พื้นห้อง การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข 2077 (สายสุรินทร์-สังขะ) ระยะทาง 49 ...